โรงละครแห่งชาติภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดนครราชสีมา กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม 044-466202 Fax 044-466203 ระบำวิชนี ระบำ วิชนี เป็นระบำชุดหนึ่ง ซึ่งประดิษฐ์ลีลาท่ารำขึ้นตามแนวความคิดของท่านผูหญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ผู้เขี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทยและศิลปินแห่งชาติ ที่ว่า ประเทศไทยเป็นเมืองร้อนอบอ้าวคนไทยนิยมใช้พัดรำเพยลม เพื่อบรรเทาความร้อน นายมนตรี ตราโมท ผู้เชี่ยวชาญดนตรีไทยและศิลปินแห่งชาติ จึงได้แต่งทำนองเพลงไทยขึ้น ให้ผู้แสดงแต่งกายชุดนางในราชสำนัก มิอขวาถือพัดวิชนี หรือพัชนี (พัดโบกเล็ก ๆ) รำตามท่วงทำนอง จังหวะเพลง และบทขับร้องอันไพเราะ จัดแสดง ณ โรงละครแห่งชาติภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จังหวัดนครราชสีมา วันอาทิตย์ที่ 27 เมษายน 2557 เวลา 13.30 น. บัตรราคา 100/80/60/40 บาท อิเหนาลงสรง(โทน) ลงสรงโทน ประวัติความเป็นมา ชุดอิเหนาลงสรงโทน เป็นชุดการแสดงที่แทรกอยู่ในละครเรื่องอิเหนา ตอนจากเมืองหมันยา ยกทัพไปช่วยกรุงดาหา ซึ่งเป็นบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เนื้อเรื่องย่อชุดอิเหนาลงสรงโทน กล่าวตั้งแต่อิเหนาได้รับพระราชสาสน์จากท้าวกุเรปันพระบิดา ให้ไปรบกับท้าวกะหมังกุหนิงที่ยกทัพมาจะตีเมืองดาหา ท้าวกุเรปันเกรงว่าหากเมืองดาหาพ่ายแพ้ ก็จะทำให้เสียวงศ์เทวัญ จึงกำชับให้อิเหนายกทัพไปช่วยเมืองดาหา อิเหนาจึงอาบน้ำแต่งตัวแล้วลานางจินตะหรา นางมาหยารัศมีและนางสะการะวาตี ภรรยาทั้ง ๓ เพื่อไปเมืองดาหา ลักษณะและรูปแบบการแสดง ชุดอิเหนาลงสรงโทน เป็นการแสดงประเภทรำเดี่ยว ที่อวดลีลาท่ารำที่งดงามตามแบบแผนนาฏศิลป์ไทยของตัวละครที่มีท่วงท่าลีลาที่สง่างาม ลักษณะการรำจะเน้นการตีบทตามบทร้อง การเล่นเท้าที่ชำนาญของผู้แสดง ใช้ภาษานาฏศิลป์ตีบทตามจารีตของการแสดงนาฏศิลป์ไทยในเรื่องของการแต่งกายที่วิจิตรงดงาม คือการแต่งกายยืนเครื่องพระตามลำดับขั้นตอน ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นลีลาท่ารำของตัวละครที่เป็นตัวเอกของเรื่องที่จะสรงน้ำ แต่งกายให้งดงามสมเกียรติยศเพื่อไปประกอบภารกิจอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่นเดียวกับการแสดงในชุดนี้คืออิเหนาอาบน้ำแล้วแต่งกายเพื่อเดินทางไปช่วยท้าวดาหา เครื่องดนตรี เครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงชุดอิเหนาลงสรงโทนคือวงปี่พาทย์เครื่องห้า ประกอบด้วยปี่ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพนและฉิ่ง เนื้อร้องและทำนองเพลง ปี่พาทย์ทำเพลงต้นเข้าม่าน ร้องเพลงลงสรงโทน ทรงภูษาแย่งยกกระหนกกระหนาบ ฉลององค์เข้มขาบคดกริช ห้อยหน้าปักทองกรองดอกชิด สังวาลวรรณวิจิตรจำรัสเรือง ทับทรวงพวงเพชรเม็ดแตง ทองกรแก้วแดงประดับเนื่อง ธำมรงค์รจนาค่าเมือง อร่ามเรืองเพชรรัตน์ตรัสไตร ทรงมงกุฎกรรเจียกจรสุวรรณ วาวแววแก้วกุดั่นดอกไม้ไหว ห้อยอุบะบุหงามาลัย เหน็บกริชฤทธิไกรแล้วไคลคลา ปี่พาทย์ทำเพลงเสม ความหมายของเนื้อเพลง ชุดอิเหนาลงสรงโทน มีความหมายว่าอิเหนาแต่งกายนุ่งผ้านุ่ง จีบโจงหางหงส์ สวมกางเกงหรือสนับเพลาลายกนก สวมเสื้อสีน้ำเงินแก่อมม่วงลายคดกริช ห้อยหน้าปักด้วยไหมทองลายดอกชิดกัน สวมสังวาลลวดลายวิจิตรอร่ามเรือง สวมทับทรวงมีพลอยแดงอยู่ตรงกลาง สวมทองกรประดับด้วยแก้วแดงประดับทั้งตัว สวมแหวนที่ประดิษฐ์งดงามสมค่าของความงามคู่เมือง สวยงามด้วยเพชรที่ประดิษฐ์เป็นรูปร่างต่างๆอย่างสวยงาม สวมมงกุฎมีกรรเจียกจอนหูทำด้วยทองแกมแก้ว ประดับลายด้วยดอกไม้ไหว ทัดดอกไม้ห้อยอุบะด้านขวา เหน็บกริช(อาวุธของอิเหนา)ที่แสดงถึงอิทธิฤทธิ์เนื่องจากเป็นอาวุธประจำกายของอิเหนา แสดงถึงความมีอิทธิฤทธิ์เกรียงไกร เมื่อแต่งกายเสร็จแล้วก็เตรียมเดินทางมาลานางจินตะหรา มาหยารัศมีและสะการะวาตี เพื่อไปช่วยเมืองดาหา ท่ารำ ชุดอิเหนาลงสรงโทนนี้มีลีลาท่ารำและกระบวนท่าที่สง่างาม เนื่องจากเป็นบทบาทของอิเหนา มีการเล่นเท้า ลักคอใช้ตัวด้วยลีลาท่ารำที่สอดคล้องตามแบบนาฏศิลป์ไทย โอกาสที่ใช้แสดง ชุดอิเหนาลงสรงโทนใช้แสดงได้ ๒ โอกาสคือ ๑. เป็นชุดประกอบการแสดงละครใน เรื่องอิเหนา ตอนจากเมืองหมันหยา ยกทัพไปกรุงดาหา ๒. เป็นการรำเดี่ยวในชุดมาตรฐาน ซึ่งใช้แสดงในงานทั่ว คัดลอกบทความจากเว็บ natasin ตัวอย่างวีดีโอประกอบ รำฉุยฉาย จันทวดี รำฉุยฉาย จันทวดี (เป็นผลงานสร้างสรรค์ของนางสาววันทนีย์ ม่วงบุญ นักวิชาการละครและดนตรีทรงคุณวุฒิ) โดยจันทวดีเป็นตัวละครที่อยู่ในเรื่องพระอภัยมณี ที่เรารู้จักกันคือ นางเงือก ซึ่งในบทฉุยฉายนั้นเป็นตอนที่นางเงือกถูกตัดหางให้กลายเป็นมนุษย์
